Grocholski Tadeusz Przemysław Michał (1839-1913), artysta malarz, ziemianin. Ur. 3 V w Pietniczanach w pow. winnickim jako syn Henryka i Ksawery z Brzozowskich. Ukończywszy szkołę podchorążych gwardii w Petersburgu, został porucznikiem gwardii konnej. Zwolniony w r. 1859, udał się do Paryża na studia malarskie u słynnego portrecisty J. Bonnata, a potem do Madrytu, Monachium, Wiednia i w końcu do Krakowa gdzie zbliżył się do Matejki i J. Kossaka. Po śmierci ojca w r. 1866 gospodarował w odziedziczonych dobrach na Podolu, powiększając je przez nabycie rodowego, a zagrożonego sprzedażą w obce ręce klucza strzyżawieckiego. Był wiceprezesem Podolskiego Towarzystwa Rolniczego w Winnicy, wraz z bratem Stanisławem organizował wystawy rolnicze, bank włościański itp. Jednocześnie dużo malował, zwłaszcza typy miejscowe, obrazy religijne, portrety (m.in. portret Władysława Czartoryskiego), brał udział w l. 1881-1901 w wystawach Tow. Sztuk Pięknych w Krakowie, a na wystawie malarstwa polskiego we Lwowie otrzymał w r. 1894 medal srebrny. Wystawiał także w Paryżu i Warszawskiej Zachęcie. Wspólnie z Izą Działyńską malował freski w Gołuchowie. Grocholski udzielił znacznego poparcia Kazimierzowi Pochwalskiemu w jego początkowych studiach, odbył z nim razem podróż do Paryża. Wysłał także na swój koszt chłopa ze swych posiadłości, Jana Zasiedatela, na studia do Rzymu. Żonaty był z Zofią Zamoyską, córką Stanisława z Podzamcza. Zmarł 16 VII 1913 r. w Strzyżawce.

„Polski słownik biograficzny” tom VIII Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN Wrocław – Kraków – Warszawa, 1959-1960
aut. Karol Rolle, s. 589-590

„Grocholski Tadeusz Przemysław Michał, malarz, ur.3 maja 1839 Pietniczany pow. Winnica, zm.16 lipca 1913 Strzyżawka nad Bohem, syn Henryka i Ksawery z Brzozowskich ; ożeniony w 1886 z Zofią Zamoyską.

W 1859 ukończył szkołę podchorążych gwardii w Petersburgu w stopniu porucznika. W 1860 pojechał do Paryża. Na jesieni tego roku przebywał ze starszą siostrą Maryną Czartoryską w Biarritz, gdzie obydwoje rysowali widoki morza i charakterystyczne studia portretowe. Następnie odbyli podróż po Hiszpanii. W maju 1861 Grocholski powrócił do kraju. W 1864 pojechał do ojca do Odessy, gdzie przebywał z przerwami do ok.1870. W tym czasie odbył z Maryną Czartoryską ( po śmierci jej męża Witolda, zm.1865 ) podróż po Egipcie, Turcji; byli też w Bejrucie. Następnie zamieszkał w swoich dobrach na Podolu. Zajmował się tam prowadzeniem majątków ( Pietniczany, Strzyżawka ), działalnością społeczna ( był wiceprezesem Podolskiego Towarzystwa Rolniczego w Winnicy, organizował razem z bratem Stanisławem wystawy rolnicze, bank włościański ). Udzielił pomocy Kazimierzowi Pochwalskiemu, z którym odbył podróż do Paryża; wysłał na swój koszt na studia malarskie do Rzymu chłopa ze swoich dóbr Jana Zasiedatela.

Według informacji córki artysty Anny Grocholskiej, Grocholski uczył się prywatnie rysunku podczas pobytu w Petersburgu, malarstwo studiował u J.Bonnata w Paryżu oraz u J. Matejki w Krakowie i C.Griepenkerla w Wiedniu. Najwcześniejsze znane prace Grocholskiego pochodzą z 1858 roku. Są to portrety, 5 rysunków ołówkiem i 1 akwarela ( Biblioteka Narodowa w Warszawie ), z których dwa , powstałe w Odessie, przedstawiają tamtejszych nauczycieli rysunków: Kochlera i Fr.Mahlmanna. Malował typy, portrety, np.żony, dzieci, brata Stanisława, siostry Heleny Brzozowskiej, Mikołaja Grocholskiego ( portret był w zakrystii kościoła w Strzyżawce ) Władysława Czartoryskiego, Artura Russanowskiego i autoportret ( dwa ostatnie własność prywatna w Warszawie ).

Szkicownik z Biblioteki Narodowej zawiera szereg portretów ziemian i arystokracji, m.in. Jana Działyńskiego, 1858, i Antoniego Potockiego, 1864, a także typy np. : Warwarka, Paraska, Kateryna Pańka, wszystkie sygnowane, 1871.

Był autorem obrazów religijnych, np. Chrystus dla kościoła w Strzyżawce. Wiele kopiował, m.in Tycjana Matkę Boską Bolesną, Murilla Świętego Jana ( w czasie pobytu w Hiszpanii ), a także Bonnata Chrystusa- cztery malowidła na blasze, które były umieszczone na krzyżach ustawionych w majątkach Grocholskiego na Podolu: w Strzyżawce, Kniaży i Kupinie. Wykonał również malowidła ścienne w pałacu w Pietniczanach w pokoju arabskim i herbowym, ozdobił – wspólnie z Izą Działyńską-napisami arabskimi jedno z pomieszczeń zamku w Gołuchowie. ( Rysunek Grocholskiego przedstawiający widok zamku w Gołuchowie, z postaciami obojga, zachował się w albumie w Bibliotece Narodowej. )

Około 1874 wymalował witraż Matki Boskiej Częstochowskiej w klasztorze Karmelitanek Bosych w Poznaniu. Zrobił to wspólnie z siostrą Maryną, wówczas zakonnicą w tym klasztorze. W albumie z Biblioteki Narodowej znajduje sie humorystyczna opowieść słowno-rysunkowa ( 12 rysunków Grocholskiego piórko tusz, 1874 ), przedstawiająca wyprawę artysty na targ po ryby dla klasztoru.

Grocholski wystawiał w latach 1875-1878 i 1888, w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie ( m.in. Kwiaciarka włoska, Studium Włoszki, Rusinka, Maryjka Harbarówna, Podolanka. Portret margrabiego Wielopolskiego, rysunek kredka ).

Prace:
Muzeum Narodowe w Krakowie – Portret ks. Ogińskiego, ol.1882
Oddział Czartoryskich – album szkiców, rys. ołówkiem, kredką i tusze;
Muzeum Romantyzmu w Opinogórze, w albumie zawierającym prace różnych artystów – Dziewczynka w stroju ludowym, akwarela, Dziewczynka, ołówek, oba sygnowane TG ( monogram wiązany ), 1871, Popiersie dziewczyny w stroju ludowym ( cyganka? ), akwarela. Muzeum Narodowe w Poznaniu – Portret Zofii z Grocholskich Krasickiej, olej drewno, sygnowany, 1911
Muzeum w Tarnowie – Portret Romana Adama Sanguszki, olej , sygnowany: ” T.Grocholski (1875) Sławuta”
Biblioteka Narodowa w Warszawie – szkicownik z 34 rysunkami ołówkiem z lat ok 1858-1971 oraz album, w którym znajduje się jego 18 rysunków tuszem, ołówkiem i kredką, z lat 1874-1875 ( tamże 14 rysunków Maryny Czartoryskiej), w obu niektóre sygnowane TG ( monogram wiązany); u Anny Grocholskiej w Warszawie-jej portret jako dziecko, olej 1912. W zbiorach T.Litawińskiego w Zakopanem – Główka, olej, Pustelnik w grocie, olej.

Bibliografia:
Pamiętnik Xawey z Brzozowskich Grocholskiej, oprac.Feliński Z.S., Kraków 1895, s.280, 393, 486, 512, 577, 582, 586, 597, 598, 602, 614, 633, 645, 656, 718, 725, 732, 741, 746, 751, 778, 824, 826, 827, 828, 829, 861, 868, 875, 903.
Boniecki A. Herbarz Polski, t.VII, 1904, s.67-68.
Swieykowski E., Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków 1905, s.87-88 ( pomieszane wiadomości dotyczące Tadeusza i Stanisława Grocholskiego )
Uruski S. Rodzina. Herbarz Szlachty Polskiej, t.IV, 1907, s.380.
„Tygodnik Ilustrowany”, 1927, pólr.II, s.737
Urbański A., Z czarnego szlaku…, wyd 2, warszawa 1928, s.66, 70
Wystwawa malarstwa polskiego XIX wieku ze zbiorów Tadeusza Litawińskiego, Zakopane 1957 ( z datami życia Stanisława Grocholskiego )
Polski Słownik Biograficzny, t VIII, 1959-1960 ( nota K. Rolle )”

Nota biograficzna Tadeusza Grocholskiego „Słownik Artystów Polskich” tom IV rok 1975, autorstwa J.Białynickiej-Birula

Wspomnienie pośmiertne Ś.p. Hrabiego Tadeusza Grocholskiego syna Hr. Henryka i Xawery Brzozowskiej
Dziennik Kijowski z dnia 14 sierpnia 1913 r.

Uznanie ogólne, mir w szerokich kołach współobywateli zyskuje się przedewszystkiem treścią własnego życia; pracą dobro społeczne mające na celu, charakterem, nie pozostają jednak bez znaczenia pewne zewnętrzne formy charakteru i usposobienia, które nieraz skłaniają szerszy ogół do nie całkiem słusznej oceny człowieka, częstokroć tylko zupełnie bliska znajomość, jaką dać może jedynie albo ciągły stosunek w życiu codziennym, albo koleżeństwo dłuższe w jakiejś wspólnej pracy pozwala ocenić w całej pełni prawdziwe zalety umysłu i serca, prawdziwą wartość i zasługi tego, z kim się żyje lub pracuje.

Słowa te kreślę z myślą o ś.p. Tadeuszu hr. Grocholskim. Zgon jego nie tylko osierocił rodzinę zmarłego; dotkliwą przyczynił on stratę i całemu społeczeństwu naszemu, traci ono w ś.p. Tadeuszu hr. Grocholskim obywatela zasłużonego, pracownika takiej miary, jakiej dorównać niełatwo. A im większa trudność w zastąpieniu tego co się traci, tem boleśniejsza strata, tem dotkliwsza żałoba.

Siłę moralną, zasady dające kierunek w życiu i chroniące od zejścia z drogi cnoty i obowiązku, daje przedewszystkiem wychowanie, wpływ Rodziny, tak w najpierwszych latach życia, w latach dzieciństwa, jak i wieku szkolnym, młodzieńczym.

Tadeusz Grocholski tej drugiej części wpływu, tego był pozbawionym; w 15tym roku życia, więc dzieckiem jeszcze wywieziony do Petersburga i w szkole Podchorążych umieszczony, znalazł się w otoczeniu mogącym oddziałać nań zgoła inaczej.

Później służba wojskowa, po niej długie lata za granicą spędzone. Wielki talent do rysunku i malarstwa mając pracował w tym kierunku, więc życie artystyczne, podróże. W kraju gościem był tylko. Brat starszy majątkiem zarządzał, więc i sprawy gospodarstwa na własnej ziemi częstszej obecności w kraju nie wymagały. A jednak i taką próbę wytrzymało poczucie obowiązku, przywiązanie do ziemi naszej.

Poślubiwszy Hrabiankę Zofię Zamoyską w 1886 roku na tej ziemi osiada i od tej pory wszystkie swe zdolności, swój czas i energię w kraju i dla kraju oddaje.

A energię miał rzadką: nie zdołały jej przełamać długoletnie wysiłki o utrzymanie znacznej części majątku, zakwestyowanego przez ludzi złej woli, i te smutne okoliczności które kraj nasz przezywał i przeżywa. Troskę wewnętrzną pokrywała zawsze nieustająca nigdy wesołość i humor i ta przyrodzona swoboda i jasność myśli, jaką tylko mieć może ten, kto postępuje według zasady we francuskim przysłowiu wyrażonej najlepiej „Fais ce que doit, a dvienne que pourra”.

Stosunki i znajomości w młodości nabyte Tadeusz Grocholski umiejętnie użytkował dla czynienia dobrze wszędzie gdzie się dało. Wierny syn Kościoła, nie szczędził zabiegów przedewszystkiem w obronie uciskanych praw Jego i kilka świątyń naszych istnienie swe dzisiejsze Jemu zawdzięcza.

Gdy Towarzystwo Rolnicze Podolskie zapoczątkowane zostało i chodziło o podjęcie w niem obowiązków wice-prezesa, Tadeusz Grocholski, starszy wiekiem od tego, który Towarzystwu miał przewodniczyć („bo prezesem mógł być tylko Rosjanin. Wyznaczyli Hr. Heydena, byłego pułkownika” – przyp. Zofia hr. Grocholska), zgodził się i na tem stanowisku pracować, chociaż niejeden na Jego miejscu mógł nie bez racyi znaleźć niestosowne bycie dla siebie drugim tam, gdzie zasługa, wiek i powaga do pierwszeństwa wszelkie dawały prawo. Lecz jak zawsze i tu myślą przewodnią była nie miłość własna, lecz chęć przyniesienia korzyści sprawie ogólnej, bez względów na własną swą osobę. Miłości własnej, ambicyi i zabiegania o zaszczyty i tytuły oficyalne doszukiwać się chciał nie jeden w postępowaniu i działalności Tadeusza Grocholskiego. Ranga Koniuszego Dworu Jego Cesarskiej Mości przezeń otrzymana, wodą na młyn tych, którzy tak sądzili być się zdawało. Mylne, zupełnie mylne były sądy takie; kamieniami w społeczeństwie naszem rzucają łatwo, lecz równie łatwo udają się do kamieniowanjach, gdy tylko wpływ ich i znaczenie coś dla społeczeństwa tego uzyskać może. Pozory mylą, a pozorów takich dostarczało przedewszystkiem usposobienie, sposób zachowania się Zmarłego. Wesołość w najprzykrzejszych chwilach życia nigdy Go nie opuszczająca zaprawiona była sporą dozą ironii, którą niewszyscy rozpoznać umieli. Kategoryczne, bez ogródek wypowiadanie swego zdania, w sposób może nazbyt ostry i z zdaniem ogólnem się nie liczący zrażać mogły niejednego. Popularność chwilowa tracić na tem może, lecz wewnętrznej wartości człowieka ujmy to żadnej nie przynosi.

Popularności Tadeusz Grocholski żadnej nie szukał; to co za swój obowiązek uważał czynił możliwie najdoskonalej, najgruntowniej, a z wytrwałością i systematycznością podziwu i naśladowania godną.

Gdybyśmy mieli w kraju więcej takich ludzi z taką ścisłością rachunki swe prowadzących, tak wiele świadczących innym, tak mało potrzebujących dla siebie i tak skromnie mimo znacznej fortuny żyjących, lepiejby działo się u nas i stan nasz posiadania, owa główna naszego tutaj bytu podstawa, nie była by tak narażona jak jest obecnie z własnej winy naszej.

Tadeusz Grocholski zapobiegliwością i umiejętnem administrowaniem odziedziczonych włości nie tylko ziemi przysporzył, lecz nadto wiele poświęcił trudów dla kwestyi ogólnej posiadania naszego i rolnictwa dotyczącej, opracowania sprawiedliwych podstaw dla skasowania szachownicy gruntów obywatelskich z włościańskimi, do przeprowadzenia separatu. Brak separatu to jedna z głównych przyczyn ciągłego tamowania normalnego rozwoju rolnictwa podolskiej ziemi.

W tem przeświadczeniu sprawy te badał. Zmarły gruntownie, z właściwą sobie ścisłością, uchodził też słusznie za najlepszego w kraju rzeczoznawcę w tym kierunku. Jako taki wzywany do Petersburga, miesiącami tam przebywał, biorąc żywy i czynny udział w pracach specyalnych w tym celu przez Rząd ustanawianych komisyi, a jeżeli doczekamy wreszcie uporządkowania tej tak dla nas ważnej „Agrarnej Kwestyi” w znacznej mierze Tadeuszowi Grocholskiemu to zawdzięczać będziemy.

Pisać o Nim możnaby jeszcze wiele, lecz o niejednem zamilczeć prosta nakazuje roztropność. W smutnych warunkach naszego życia na Kresach milczenie nieraz od słów wymowniejszem być musi.

Skromność, unikanie rozgłosu i w ostatniej woli się wykazały Zmarłego: życzył sobie pogrzebu najskromniejszego, nie chciał by o Jego śmierci zawiadamiania rozsyłano, nie pragnął, by o nim pisano. Wola zmarłych dla żyjących winna być prawem; lecz z drugiej strony słuszna ocena zasłużonych ludzi, wdzięczność dla nich, oraz oddanie im należnego hołdu za to wszystko, co dla społeczeństwa zdziałali, obowiązkiem jest świętym i prawem dla społeczeństwa, uczucie wdzięczności uszlachetnia, wzmacnia, podkreślenie dobrego przykładu daje… wielu do jego naśladowania.

Sądzimy więc i mamy nadzieję, że tych kilka słów wspomnienia zasłużonemu współobywatelowi poświęconych, Rodzina Zmarłego nie poczyta za naruszenie Jego woli, lecz uważać zechce za dowód prawdziwego uznania i wdzięczność, za wyraz nadziei, że Synowie takiego Ojca, starając się Mu dorównać i Jego śladem idąc, dla Kraju jak On pożytecznie i owocnie będą pracować i wreszcie, za wyraz najszczerszego żalu, śp. Zmarłemu poświęcony jaki społeczeństwo nasze za pośrednictwem piszącego składa na grobie nieodżałowanego i jednego z najwierniejszych Synów naszej Ojczyzny,

Współobywatel.

Jan Narkiewicz Jodko

GROCHOLSKI Tadeusz Przemysław Michał (1839-1913) – malarz i grafik, działacz społeczny. Urodzony 3.V` w Piatnyczanach powiatu winnickiego. Był synem Henryka i → Ksawery z Brzozowskich, bratem → Stanisława i → Marii Czartoryskiej. Ukończył szkołę kadetów w Petersburgu (1859), stał się porucznikiem gwardii konnej. Zwolniony ze służby, wyjechał 1860 r. na studia malarskie w Paryżu, gdzie studiował u słynnego portrecisty L. Bonn`a. Jesienią tego samego roku z siostrą Marią malował widoki morza i szkice portretów w Biarritz. Następnie odbyli podróż po Hiszpanii. Ponadto, G. odwiedził Rzym, Monachium, Wiedeń i w końcu Kraków, gdzie zaprzyjaźnił się z J. Matejkiem і → J. Kossakiem. W szkoleniu towarzyszył mu utalentowany młody człowiek, chłop z posiadłości Z. Brzozowskiego, І. Sokołenko, później znany jako portrecista J. Zasidatel. G. szczerze zaopiekował się nim i zapoznał z warsztatami słynnych malarzy. Te podróże tak ukształtowały obydwu dotychczasowych debiutantów, że po powrocie do Paryża, oba otrzymali wyróżnienie od Bonn`a. G. także finansowo wspierał swojego przyjaciela K. Pochwalskiego w jego początkowych studiach malarskich.

W maju 1861 r. G. wrócił do domu, w 1864 roku dołączył do ojca w Odessie, gdzie przebywał z przerwami przez prawie 6 lat. Wraz z siostrą Marią podróżował po Egipcie i Turcji, zwiedzał Bejrut. Następnie osiedlił się w swoich podolskich posiadłościach. Zgodnie z warunkami rodzinnego podziału ojcowskiego dziedzictwa (1892) otrzymał Kniażopol, Kniaża, Kośnicę, Antonówkę, Ternowkę małą (Ternowkę), Kajetanówkę i Andryaszówkę pow. jampolskiego, Gubcze, Partyńce i Kupyn pow. Zasławskiego. Około 1880 r. nabył w pow. winnickim Stryżakiwski klucz (Stryżawka, Slobodka-Stryżawskaja, Ławrówka, Dębowa i Pereorki), rodowa posiadłość Grocholskich, której groziła sprzedaż do cudzych rak po śmierci – Mikołaja Grocholskiego. Właściciel posiadłości J. Morawski, który mieszkał za granicą, najpierw przepisał mu pełnomocnictwo do zarządzania posiadłością (poświadczoną w Departamencie spraw wewnętrznych Ministerstwa spraw zagranicznych w maju 1879 r.). Według ówczesnego prawa kupić posiadłość mógł tylko Rosjanin, ale G. spłacił wszystkie długi, którymi została obciążona posiadłość, zapewniając zainwestowany kapitał umową hipoteczną i 16-letnim wynajmem w umowie, co w rzeczywistości było zakupem. Ponadto, wynajął u siostry Morawskiego Marii Salnik tego samego pow. (1880–88). Między 1905 i 1911 r. nabył Izabeliwku pow. bracławskiego. W Pereorki i Kniaże miał gorzelnie.

List Tadeusza i Stanisława Grocholskich do ich siostry Marii (od 7.XII.1848 z Genewy) (спр. 4, арк. 44-45** )

Stryżawską posiadłość w momencie zakupu była w opłakanym stanie — zarówno rolnictwo, jak i pałac w Stryżawce. Pałac carski rząd wynajmował pod szpital dla jeńców, napływających z ros.-tur. wojny. Wkrótce w Stryżawce powstał turecki cmentarz, staraniami G. oddzielony głęboką fosą, obsadzony drzewami i ozdobiony pomnikiem z białego marmuru z odpowiednim napisem po turecku, zwieńczony półksiężycem z gwiazdą. Sultan Abdul-Gamid II, dowiedziawszy się o tym, wysłał mu order Medihidee I st. ze wstążką. Przebudowując Stryżakiwski pałac i gospodarstwo, G. musiał jednocześnie walczyć z poprzednim właścicielem, który zaczął domagać się dodatkowej zapłaty, oraz z rosyjskimi urzędnikami, którzy próbowali przejąć na własność nieruchomość. Wygrać w tej walce pomógł mu wniosek do cara nadany przez przyjaciela z młodości, ros. ministra bar. W. Federiksa.

Dużo czasu poświęcał także działalności społecznej. Wraz z bratem Stanisławem założył w Winnicy w 1880 r. I oszczędnościowo-pożyczkową spółkę (tzw. Chłopski bank). Był vice-przewodniczącym winnickiego oddziału Podolskiego rolniczego konsorcjum. Uczestniczył w zjeździe właścicieli Podolskiej guberni 28-31.VIII.1896′ w Proskurowie, na którym opierało się, i został wybrany członkiem rady zjazdu. Aktywnie działał w PSGR, między innymi jako kolega przewodniczącego (1898-1908) i skarbnik (1898-1905). W latach 1908-09 pełnił obowiązki powiernika praktycznej szkoły ogrodnictwa i rolnictwa w Humennomu pow. winnickiego Za wieloletnią owocną pracę został wybrany 1908 r. honorowym członkiem PSGR. Kilkakrotnie został wybrany przysięgłym w pow. winnickim, legitymował się ze swoim bratem Stanisławem w 1881 r. w Podolskiej guberni. i otrzymał potwierdzenie tytułu hrabiego.

Tadeusz Grocholski.
Autoportret*.

Spuścizna twórcza G. obejmuje religijne płótna (w szczególności dla Stryżawskiego kościoła napisał obraz «Chrystus»), autoportret, portrety (m. in. R. A. Sanguszka (1875), W. Czartoryskiego, A. Rusanovskiego), członków swojej rodziny (m. in. córki Zofii (1911), Mikołaja Grocholskiego, brata Stanisława, siostry Heleny, żony), lokalnych rolników (m. in. „Warwarka”,” Kteryna Pan`ka”, „Paraska”, „Dziewczyna w odzieży ludowej„ (wszystkie 1871 r.), „Ukrainka” „Rolniczka” (lata 80.), „Podolanka”, „Rusinka”). Skopiował arcydzieła malarstwa europejskiego, m. in. „Matkę Bożą Zmartwioną” Tycjana, ” Św. Jana” Murillo (podczas pobytu w Hiszpanii), „Chrystus” Bonn`a (4 obrazy na blaszce zostały umieszczone na krzyżach, zainstalowanych w Stryżawce, Kniażomu i Kupyni). Wiele czasu poświęcił urządzeniu rodzinnej kaplicy-mauzoleum w pobliżu Stryżawki, w szczególności według własnego szkicu zamówił dla niej ołtarz w Odessie. Rozpisał ściany w tzw. „herbowym” pokoju piatniczańskiego pałacu brata Stanisława. W Gołuchowie pow. pleszewskiego wraz z I. Dzialińską ozdobił arabskimi napisami jedno z pomieszczeń zamku i malował freski. Około 1874 r. wraz z siostrą Marią zdobi witraż Matki Bożej Częstochowskiej w Poznańskim klasztorze karmelitów bosych. Brał udział w latach 1881-1901 na targach stowarzyszenia sztuki w Krakowie, a na wystawie pol. malarstwa we Lwowie 1894 r. otrzymał srebrny medal. Wystawiał swoje prace w Paryżu i Warszawie (w stowarzyszeniu promowania sztuki).
Zmarł 16.VII.1913 w Stryżawce. Pochowany w rodzinnej kaplicy-mauzoleum w pobliżu Stryżawki (nad rzeką. Południowym Bugiem). W Państwowym archiwum obwodu Wołyńskiego (ДАВО) przechowywane są listy G. do członków jego rodziny**. G. był żonaty (ślub 30.VIII.1886 w Warszawie) z ob. Zofią Zamojską (1865 (1866?) -1957), córką ob. Stanisława i ob. Róży z Potockich, z którą miał dzieci: Tadeusza (22.V. 1887-6.VII.1920), absolwenta Aleksandrowskiego liceum ogólnokształcącego w Petersburgu (1908), członka „Podolskiego Stowarzyszenia Gospodarstw Rolnych” (z 1914 r. jego skarbnika), członka Związku właścicieli-polaków Podolskiej gub. i członka-założyciela Spółdzielni stowarzyszenia na wierze w Związku właścicieli-polaków Podolskiej gub. (tak zwanej „Polkopodol”-«Полькоподоль», statut zatwierdzony 28.IX. 1918′), żonatego na Zofii Rusanowskiej, → Remigiusza, Zofię (6.X.1889-8.VIII.1969, Kraków), zamężna za ob. Ksawery Krasickim, Michała (17.H. 1891, Stryżawka – 18.I.1924, Plianta), żonatego Marią Józefą Czetwertyńską, Annę (6.X. 1892, Stryżawka), Stanisława (25.VI.1894, Stryżawka -12.І.1895, tamże), Henryka (17.ІІІ.1896-1931), Ksawery (1.ХІ.1903, Stryżawka – 1947, Warszawa), żonatego z Katarzyną Stangierską, absolwenta akademii Handlowej w Antwerpii i wydziału prawniczego Brukselskiego Uniwersytetu, uczestnika powstania Warszawskiego (1944), od 1945 r. członek konspiracyjnej organizacji „Wolność i Niezawisłość”, aresztowany 14.XI.1946, pod zarzutem przynależności do niej i szpiegostwo, został stracony 24.11.1947 w Mokotowskim więzieniu, oczyszczony z zarzutów 8.III.1991.

Synu G. Tadeuszowi podczas rewolucji udało się przewieźć kilka cennych zbiorów, w szczególności portrety rodzinne, z pałacu stryżakiewskiego w Winnicy, gdzie weszli do muzeum krajoznawczego. Tylko biblioteki i cenną kolekcję rycin po drodze skradziono. 18.1.1918′ pałac w Stryżawce było splądrowany, a następnie spalony, tego samego dnia został spustoszony rodzinny grobowiec nad Bugiem. W 1920 r. syn G. Henryk podczas kijowskiej wyprawy Wojska Polskiego zabrał z muzeum krajoznawczego w Winnicy własność rodziny i przewiózł do Warszawy, gdzie wszystkie kolekcje zginęli podczas powstania Warszawskiego (1944).

Pałac Grocholskich w Stryżawce, około. 1914 r.*.

Enc. org. (Suplement); PSB (K. Rolle); SAP (J. Białynicka-Birula; Słow. geogr. (Pietnicany, Strzyżawka): *Aftanazy, t. 10, s. 395, 397, 404-409, 411–416 (409*); Boniecki, t. VII. s. 68; Drwęca [Radzi¬miński Z.] Pietniczany i ich dziedzice, Kr., 1878, s. 7; Sobańska, s. 2, 24, 27, 63, 65, 70. 73, 89. 139, 187, 198 (s. 96); Urbański (1), s. 66, 70; Uruski, t. IV, s. 380; — Grocholski Ksawery // www.grocholski.pl/biografie.php?strona=6; – МУ; AK, 1900, e. 82, 23.1 236; AK, 1904, c. 84, 240, 242; AK, 1909, c. 94, 277, 280; AK CO, c. 57; Списки по всей Подол. губ., [паг. 301, e. 2, [паг. 37], c. 1, [nar. 71], с. І; Список дворян Подол. губ., с. 165; ІІамятная книжка лицеистов Императорского Александровского лицея (1811-1911), (СПб., 1911, с. 79; Труды ПЕИСК, с 775; Труды первого съезда сел. хозяев, с. 7, 11, 25, 97-98; Гульдман, с. 376, 708, 714; Крылов, І. 207-210; Малаков (1), с. 42-43; Справ, лист., 1909, № 5/6, с. 22; Историческая справка //Подол. хоз., 1915, № 9/10, с. 2; Там само, с. З; –ДАВО: ф. 174, оп. З, спр. 4434; ф. 200, оп. 1, спр. 131, арк. 81, спр. 691. арк. 38 *.-39Я зв-96, 206; ф. 233, оп. І спр. 137; ф, 271, оп. 2, спр. 8, арк. 120-122 зв, 159 зв.-160, спр. 9, арк. 44-44 зв., 112-113, 121-122, 125 зв.-126; ф. 470, оп. З, спр. 20а, арк. 251-252 зв.; **ф. 866. оп. 1, спр. 4, 8, 9, 46; ф. 904, оп. 4, спр. 9, арк. 131-134, спр. 12, арк.248 зв.-249,спр. 13,арк.260 зв.-261, спр. 15, арк. 139зв.-140,спр. 16, арк. 86, спр. 17, арк. 272 зв.-273; ф. 904, оп. 11, спр. 5, арк. 274 зв.-275. спр. 63, арк. 142 зв-143, спр. 68,арк. 34зв.–35.

Biogram pochodzi z książki ZNANI POLACY W HISTORII WINNICZYZNY autorstwa pani Wiktorii Kolesnyk.