Grocholski Adolf Norbert Erazm (1797 – 1863), uczestnik powstania listopadowego, ziemianin, marszałek szlachty. Ur. 7 VI w Woronowicy (Bracławszczyzna) jako syn Jana Nepomucena starosty Trembowelskiego i Izabeli z Rytarowskich. Odbył kampanię 1831 r. w randze majora, jako adiutant gen. Samuela Różyckiego; z ramienia dowództwa tegoż korpusu delegowany był z Kunowa, wraz z kpt. Eustachym Januszkiewiczem i posłem Ledóchowskim, do ułożenia zawieszenia broni ze sztabem Ruedigera. Po powrocie oddał się gospodarce w kluczu czerwońskim koło Berdyczowa, gdzie posiadał słynne stado koni arabskich. Po śmierci ojca w 1849 roku odziedziczył klucz woronowicki. Był parokrotnie marszałkiem onstantynowskim i berdyczowskim. W czasie częstych wyjazdów za granicę wspierał finansowo emigrację; znacznie się również przyczynił do fundacji zakładu św. Kazimierza w Paryżu. Przed Powstaniem Styczniowym był korespondentem Hotelu Lambert. Raporty swoje podpisywał pseudonimem Norbert, a kwoty pieniężne, gromadzone ze składek na akcję polityczną, przesyłał do Paryża, pod pozorem rodzinnych rozrachunków, na ręce Marii z Grocholskich Witoldowej Czartoryskiej. Pierwszą żoną Grocholskiego była Otylia z Poniatowskich. Wykradł ją, rzekomo, dla swego brata Ignacgo, lecz gdy ten tymczasem poległ w pojedynku, sam ją poślubił. Rozwiódłszy się po dłuższym czasie, poślubił Wandę z Radziwiłłów. Zmarł bezpotomnie 3 I 1863 roku w Woronowicy. Dobra czerwońskie, z galerią obrazów i pamiątkami rodzinnymi (razem 16 tys. Dziesięcin) sprzedała wdowa przemysłowcowi Tereszczence. Woronowicki klucz odziedziczył młodszy brat, Ludgard.

GROCHOLSKI Adolf Norbert Erazm (1797-1863) działacz polityczny i społeczny; pseudonim: Norbert. Urodził się 7. VI w Woronowicach, powiatu Racławskiego. Był wnukiem Franciszka → synem Jana Nepomucena (1767-14, ХІ.1849, Odessa), starosty trembowelskiego, prezesa Podolskiej Izby Sądu Cywilnego, marszałka szlachty pow. bracławskiego i Podolskiej guberni, dziedzica Woroniewickiego i Tereskiego na Wołyniu (po bracie Antonim) kluczy i Izabeli z Ritarowskich. Miał siostrę Henrykę, która była żoną Franciszka Harleńskiego, oraz braci: Ignacy, oficera wojska polskiego, wcześnie zmarłego, Ludgarda (1840 – po 1907) i Władysława (9.VIII.1841, Tereszki – po 1889). Dwoje ostatnich byli synami Jana Nepomucena z drugiego małżeństwa, z Michaliną z Zejdlerów.

Adolf Grocholski **

G. spędził dzieciństwo i okres dorastania, prawdopodobnie w Woronowicy, – głównej posiadłości rodzinnej. Ojciec G. przewiózł do ego pałacu wiele cennych mebli i zbiorów z Tereszok; w Woronowyci ukończył budowę kościoła św. Michała Archanioła, zafundowanego dziadkiem G.
G. uczestniczył w powstaniu listopadowym w randze majora jako adiutant generała С. Rużnickiego. Po klęsce powstania został wysłany do Kurska. Kilka lat później udało mi się jednak wrócić do domu i ochronić majątek rodzinny przed skonfiskowaniem.

Ojciec jeszcze za życia przekazał mu Krasówka i Czechy machnowskiego (późniejszego berdyczowskiego) powiatu, a także Czerwoną powiatu żytomierskiego, które stanowiły Czerwoński klucz. Po śmierci ojca klucz woronowicki (Woronowice, Hanszczynę, Soroczyn, Komarów, Stepanówkę, Trościaniec, Lątanka, Szendery, Potusz, Szkyriwkę, Izabelówkę i część Kalniszówki) początkowo były współwłasnością wszystkich synów. Po podziale spadku między G., wdową, dożywotnią właścicielką majątku Tereszkiwskiego (Tereszky, Malinki i Monczynci z powiatu starokonstantynowskiego), a małoletnim Ludgardem i Władysławem z oddzielnym aktem (od 22.VII.1854) z ich opiekunem B. Czetwertyńskim G. otrzymał Woronowice, Hanszczynę, Soroczyn i Izabelówkę. Zajął się gospodarstwem, w Czerwonej miał stado koni arabskich.

Wielokrotnie był wybierany marszałkiem szlachty powiatu starostojanowskiego i berdyczewskiego. Często bywał za granicą, gdzie wspierał finansowo polskich emigrantów. W dużej mierze przyczynił się do fundowania Ośrodka św. Kazimierza w Paryżu. Przed powstaniem styczniowym był korespondentem Hotelu Lambert – centrum konserwatywnego obozowiska emigracji polskiej w Paryżu. Swoje raporty podpisywał pseudonimem Norbert a przekazy pieniężne na działania polityczne wysyłał do Paryża pod przykrywką rozliczeń rodzinnych → M. Czartoryskiej. Legitymował się z Ludgardem w 1841 r. w Podolskiej guberni (Władysław – 1859 р. Tamże).

Jan Nepomucen Grocholski, ojciec Adolfa. Artysta Y. Pitschmann *

Był dwukrotnie żonaty. Po rozwodzie ze swoją pierwszą żoną, Otylią, Poniatowską poślubił córkę księcia Mikołaja Radziwiłła (z Berdyczewskiej linii) i Wiktorii Emilii z Narbuttów Bandoju (1828 r., Paryż – VII. 1912, Lourdes), której 1858 r. sprzedał Krasowkę i Czechy. W obu małżeństwach dzieci nie miał. W testamencie, omijając braci, zapisał Woronowice, Hanszczynę, Soroczyn i Izabelówkę → T. Grocholskiemu. Prawdopodobną przyczyną był pozew wniesiony przeciwko niemu przez sąd powiatu bracławskiego Władysławem, który uznał warunki podziałowego aktu 1854 r. za niesprawiedliwe.

Zmarł G. 3.1.1863 w Czerwonej, pochowany 17.I w rodzinnej krypcie w Woronowyci. Posiadłość Czerwońską wdowa sprzedała Tereszczenkowi. Т. Grocholski zrzekł się (1864 r.) posiadłości Woronowickiej, a jej następnymi właścicielami zgodnie z prawem powinni być Ludgard i Władysław. Posiadłość, w tym czasie oszacowana na 300 tysięcy rubli, była obciążona długami, a odsetki wynosiły 291 367 rubli 60 kopiejek Ludgard także zrzekł się swoich udziałów, podczas gdy Władysław był właścicielem Trostiancia Latanetów, Komarowa, połowy posiadłości Tereskiego i domu ze sklepem chlebowym w Odessie, w 1867 r., Po po złożeniu aktu podziałowego z matką, która otrzymała Izabelowkę, odziedziczył Woronowicę, Hanszczynęi Soroczyn, ale już w 1869 roku sprzedał je M. Możajskiemu. W 1874 r. Sprzedał także Komariw Spółce Stepaniwskiej fabryki cukrowej. Był żonaty z Kazimierą Seroczyńską.

Ludgard, aktywny uczestnik powstania styczniowego, należał do tzw. „Organizacji Nemirowskiej” i był skarbnikiem powstańców z powiatu bracławskiego Po klęsce powstania, dzięki lokalnemu chłopu, kozakowi z dworu I. Mistoti, który nocą wślizgnął się do pałacu i ostrzegł go, że dom i park są otoczone rosyjskimi żołnierzami udało się zniszczyć kompromitujące dokumenty, unikając w ten sposób wygnania na Syberię i konfiskaty majątków (według podziałowego aktu w 1854 r. miał Szendery, Potusz, Szkyriwkę, Stepanówkę, część Kalniszówkęi połowę posiadłości Tereszkiwskiej). Jednak, jako podejrzany o udział w powstaniu był zmuszony je sprzedać przymusowo, w szczególności podolskie posiadłości (z wyjątkiem Szkyriwky?) około 1868 r. – М. Możajskiemu. Część ruchomości z woronowickiego pałacu, w tym cenne zbiory artystyczne i rodzinne archiwum, wywiózł do Tereszki. Później kilka razy kupował i sprzedawał różne posiadłości w Galicji i Rosji. Poślubił wdowę po Władysławie Grocholskim (z Kamienieckiej linii) Marię z Rogozińskich, z którą miał syna Ludgarda.

PSB (К. Rolle); *Aftanazy, t. 10, s. 407 (зобр. бать¬ка Ґ), 499-500, 506-508; Bobrowski, t. 1, s. 258, 283, 284; Boniecki, t. VII, s. 67; Uruski, t. IV, s. 379-380; — **htlp://grocholski.pl/galeria.php?strona=2_40; — Спи¬сок дворян Подол. губ., с. 165, 201; — ДАВО: ф. 470, oп. 1, спр. 220, арк. 140 зв.-142, спр. 421, спр. 1723; ф. 473, on. 1, спр. 69, арк. 23-24 зв., спр. 182, арк. 14-14, 17-17 зв., 115-115 зв., 133-133 зв., спр. 217, арк. 7-8, 221 -221 зв., спр. 221, 263,298,459,461,463,471; ф. 480, on. 1, спр. 68, арк. 363 366, спр. 69, арк. 161-162 зв., 745-745 зв.; ф. 507, on. 1, спр. 16, арк. 170 зв.–171 зв., спр. 20, арк. 64-69, 95-99, 520 зв.-522.

Biogram pochodzi z książki ZNANI POLACY W HISTORII WINNICZYZNY autorstwa pani Wiktorii Kolesnyk.