Działaczka społeczna, kronikarka, synowa Róży Sobańskiej.

Urodziła się 26 stycznia 1879 roku w Piętniczanach powiatu winnickiego. Była córką Stanisława i hrabiny Wandy z Zamojskich, siostrą Zdzisława. Lata dziecięce i młodzieńcze spędziła w rodzinnej miejscowości. W domu otrzymała gruntowne wykształcenie.

2 marca 1899 roku wyszła za mąż za Hieronima Sobańskiego (brata Władysława Sobańskiego), właściciela dóbr Sumówki i części Kruszynówki powiatu olgopolskiego. Ślub odbył się w kaplicy piętniczańskiej. Po ślubie nowożeńcy udali się do Włoch, a po powrocie zamieszkali w Sumówce. Z biegiem czasu nabyli jeszcze kilka majątków Jurewiczów w powiecie olgopolskim: w 1910 roku – Wojtówkę i Wielką Kirijówkę (na imię Sobańskiej za 470 tyś. rubli), blisko 1914 roku – Berszadź i Fłorynę (na warunkach stopniowych wypłat – rat, których i tak nie skończyli, ponieważ z powodu przewrotu bolszewickiego stracili wszystkie majętności podolskie. Maria Sobańska była znaną na Podolu działaczką społeczną. Z jej inicjatywy i dzięki staraniom teściowej (Róży Sobańskiej) w Berszadziu w roku 1905 powstało towarzystwo dobroczynne, którego prezesem została Sobańska. Działalność tego towarzystwa miała na celu wspieranie najbiedniejszych warstw ludności Berszadzia i pobliskich wiosek poprzez udzielanie środków pieniężnych, poszukiwanie dobrze płatnej pracy, zawodowe kształcenie młodzieży. Trochę później towarzystwo założyło i utrzymywało dziewięć tajnych szkół dla młodzieży polskiego pochodzenia (między innymi w Berszadziu, Miastkówce oraz Obodówce). Maria Sobańska należała również do zarządu towarzystwa oświatowego „Polska Macierz Szkolna na Podolu”, założonego przez L. Jaroszyńską w roku 1917, opiekowała się jego szkołami w powiecie olgopolskim.

W czasie I Wojny Światowej Sobańska stając na czele oddziału Polskiego Stowarzyszenia Pomocy Ofiarom Wojny w powiecie olgopolskim, organizowała w sumowskim pałacu koncerty charytatywne. Maria Sobańska wraz z mężem urządziła tam szpital, znajdowało się w nim 20 łóżek, jednak za radą marszałka szlachty powiatu olgopolskiego Giżyckiego małżeństwo przekazało sprzęt do szpitala, urządzonego przez berszadzką cukrownię. 1 grudnia 1918 roku Maria Sobańska została aresztowana przez bolszewików w Sumówce i wywieziona do Berszadzi. Tego samego dnia razem z córkami została zwolniona, męża zaś z synami wkrótce wywieziono do więzienia w Olgopolu. Po krótkim pobycie w Sumówce, która doznawała licznych rabunków ze strony różnych band, Sobańska pod groźbą nowego aresztowania ukrywała się w Sokołówce powiatu olgopolskiego, Kitajgrodzie i Tulczynie powiatu bracławskiego.

Po rozstrzelaniu w 1919 roku jej męża i starszego syna dzięki pomocy brata Zdzisława wyjechała do Warszawy z trojgiem dzieci. Mieszkała w Warszawie do 1944 roku. W ciągu wielu lat w założonym przez nią Komitecie do spraw uchodźców z Podola prowadziła działalność społeczno-dobroczynną, Wołynia i Kijowszczyzny oraz jako członek Towarzystwa pomocy polskim dzieciom i młodzieży z Kresów (założonego w 1920 roku w Warszawie). Pomagała także własnym dzieciom, wychowując wnuków. Po Powstaniu Warszawskim, w którym straciła cały majątek, po wędrówkach z Krakowa przez Sprowę, Śląsk Opolski, Gliwice zamieszkała w rodzinie córki Barbary w Milanówku. Napisała książkę „Wspominki nikłe”, wydaną w Polsce.

Słowo Polskie, opracowanie Irena Rudnicka, 07.11.14 r. Przy napisaniu korzystano z książki Wiktorii Kolesnik „Znani Polacy w historii Winnicczyzny”, książki „Wspominki nikłe”, Marii Sobańskiej oraz „Dziejów rezydencji na dawnych Kresach” Aftanazego

Źródło: Dzielne Kresowianki